«Ριζοσπαστικό Ισλάμ»: Η δυναμική του στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων

Άγνωστοι πυρπόλησαν δύο ορθόδοξους ναούς στην ΠΓΔΜ ( στο χωριό Λαμπούνιστα κοντά στη Στρούγγα και στη Μάλα Ρέτσιτσα) . Και στις δύο περιοχές , η πλειοψηφία των κατοίκων είναι Αλβανοί και μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα.

Σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων κατοίκων, ως αφορμή των επεισοδίων πρέπει να θεωρηθεί μία σκηνή στο καρναβάλι στην κωμόπολη Βέβτσανι, πριν από δύο εβδομάδες, η οποία θεωρήθηκε από τους μουσουλμάνους κατοίκους της περιοχής ως ιδιαίτερα προσβλητική για το Ισλάμ και το Κοράνι και προκάλεσε τις έντονες διαμαρτυρίες της Ισλαμικής Θρησκευτικής Κοινότητας της ΠΓΔΜ και των αλβανικών κομμάτων στη χώρα.

Ήδη από τον Οκτώβριο του 2011 οι ανησυχίες των ΗΠΑ , για την άνοδο του ριζοσπαστικού Ισλάμ, έχουν αυξηθεί , κυρίως μετά από την επίθεση στην αμερικανική πρεσβεία στο Σεράγεβο, που στην πραγματικότητα, στάθηκε η αφορμή για τη σύλληψη των ισλαμιστών στην περιοχή της Σερβίας και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης με αποκορύφωμα τη σύλληψη του φερόμενου ως ηγέτη των σκληροπυρηνικών μουσουλμάνων Nusret Imamovic στο χωριό Gornja Maoca κοντά στο Brcko.

Πώς προσδιορίζεται, όμως, το «ριζοσπαστικό Ισλάμ»…

Από τις αρχές της δεκαετίας του '90 και για πρώτη φορά μετά το 1913 ο θρησκευτικός παράγοντας αποτέλεσε έναν βασικό «υποπυρήνα» των δραματικών εξελίξεων στην περιοχή μας .

Οι συγκρούσεις στη Βαλκανική Χερσόνησο στην πολιτική τους διάσταση μετέτρεψαν το Ισλάμ σε συγκρουσιακή ιδεολογία ων Βοσνιο-Μουσουλμάνων ενάντια στη νεοκομμουνιστική αντίληψη της Ορθοδοξίας. Η «Ισλαμική Διακήρυξη» του Αλία Ιζετμπέκοβιτς αποτελεί το πλεόν πρωτότυπο ισλαμικό πολιτικό κείμενο στην Ευρώπη, που ουσιαστικώς είναι και πολιτική πλατφόρμα του «νέου βοσνιακού ισλαμικού κράτους».

Η σύγκρουση λαών, εθνοτήτων και θρησκειών της πρώην Γιουγκοσλαβίας οδήγησε στη Βοσνία και τους «ιερούς πολεμιστές του Αλλάχ» οι οποίοι έτυχαν υποστήριξης τόσο από δυτικούς όσο και από κύκλους ισλαμικών χωρών ως αντίβαρο στη σερβική στρατιωτική μηχανή στην περιοχή.

Σε αυτή τη διαδικασία αρκετοί παρέβλεψαν ή και αγνόησαν ότι στη Βοσνία γεννάται το «νεό ριζοσπαστικό ισλάμ» το οποίο και αργότερα θα αποτελέσει μία από τις βασικές κυψέλες του φερόμενου δικτύου της Αλ Κάιντα . Η εμπειρία από τον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποδεικνύει ότι το «μεγάλο Τζιχάντ», ως αδιάκοπη μάχη του κάθε πιστού μεμονωμένα ενάντια στο κακό μετετράπη σε «μικρό Τζιχάντ» το οποίο ουσιαστικώς εκπροσωπεί την ένοπλη σύγκρουση για την υπεράσπιση ή και την εξάπλωση της πίστης.

Ο ριζοσπαστικός ισλαμικός παράγοντας στα Βαλκάνια ορίζεται ως εισαχθέν φαινόμενο από τις ισλαμικές τρομοκρατικές οργανώσεις οι οποίες εκμεταλλεύθηκαν τη Βοσνιακή κρίσηγια την διείσδυση και εγκατάστασή τους στην περιοχή .

Υπολογίζεται ότι την περίοδο 1992-1995 περίπου 10.000-15.000 άτομα εκπαιδεύθηκαν σε μορφές «ιερού πολέμου» και έλαβαν μέρος σε μάχες στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο, Νότια Σερβία, ΠΓΔΜ, Αφγανιστάν, Ιράκ, Τσετσενία.

Το Καλοκαίρι του 2000, είχε επισημανθεί μια νέα θρησκευτική τάση που άρχισε να διαμορφώνεται στο χώρο των μεταπολεμικών Βαλκανίων, αυτή του «επανεξισλαμισμού» και που έβρισκε έκφραση μέσα από μουσουλμανικές σέκτες με κυρίαρχη αυτή των Βαχαμπιτών.

Είχαν ήδη αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους ομάδες πιστών (καθοδηγούμενοι από νέους Ιμάμηδες με σπουδές στη Σαουδική Αραβία) που καταδίκαζαν κάθε τάση νεωτερισμού στο Ισλάμ, ιδιαίτερα όσον αφορά την τιμή που αποδίδουν στους αγίους και στους τάφους τους, απαγόρευαν την κοπή της γενειάδας, τον καπνό, τη μουσική , τη χρήση κομπολογιού, τις αναπαραστάσεις και τους μιναρέδες στα τζαμιά.

Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο, όμως, ήταν ότι οι οπαδοί του θρησκευτικού αυτού κινήματος προέρχονταν από τις στρατιωτικές και παραστρατιωτικές δομές που δρούσαν τότε στην περιοχή.

Αποφεύγοντας την ιστορική αναδρομή, απλώς επισημαίνουμε ότι ο κύριος φορέας απο το 1997 του κηρύγματος της νέας ισλαμικής τάσης στο Σαντζάκιο και το Κοσσυφοπέδιο ήταν ο Αλβανοκοσοβάρος από το Οράχοβατς Sulejman Hafiz Bugari με σπουδές σε Βοσνία, Σουδάν, Σαουδική Αραβία .Σήμερα είναι Ιμάμης του Bele Djamija στο Vratnik. Ανήκει στην ομάδα των σπουδασμένων στη Μεδίνα θεολόγων, οι οποίοι και μη όντες Άραβες ασπάσθηκαν τον Βαχαμπιτισμό και ανέλαβαν τη διάδοσή του.

Ο Sulejman Hafiz Bugariσυνδέεται με τονAl Albani σείχη αλβανικής καταγωγής και άμεσα υπαγόμενο στο δίκτυο των βαχαμπιτών μαζί με άλλους σείχηδες από Παλιστίνη, Μαυριτανία, Αίγυπτο.

Στην ομάδα αυτή των Βαχαμπιτών βρήκε έρεισμα και η πρώτη ένοπλη και συγκροτημένη ομάδα μουτζαχεντίνων του Κοσσυφοπεδίου, η ABU BEKIR SADIK.

Στη περίοδο που μεσολάβησε και σε σχέση πάντοτε με το γενικότερο ιστορικό περίγραμμα , τμήμα του μουσουλμανικού στοιχείου των Βαλκανίων άρχισε να αναζητά μία εκ νέου έκφραση και ταυτότητα αναιρώντας το παρελθόν και προτείνοτας ένα «νέο» οικουμενικό μοντέλο, αυτό του «μετα-ισλαμισμού» που κινείται ανάμεσα στον « ισλαμο-εθνικισμό» και «ριζοσπαστικό ισλαμισμό» συνδέοντας άτομα μέσω της μουσουλμανικής κουλτούρας ανεξαρτήτως της κουλτούρας καταγωγής (Βοσνιακή, Τουρκική, αραβική), μετατρέποντας τη θρησκεία πλεόν σε συνθετικό κρίκο των πολιτισμών αυτών.

Σε αυτόν ακριβώς το χώρο βρίσκεται και το πεδίο δράσης των λεγομένων νεοφονταμενταλιστών που ζουν με το όραμα για την εκπλήρωση της «αμυντικής αποστολής» τους αποτρέποντας την εξόντωση της μουσουλμανικής κοινότητας είτε είναι στη Βοσνία, είτε στην Παλαιστίνη, είτε στη Τσετσενία που απειλείται από το δυτικό αφομοιωτικό μοντέλο.

Η προσωπική εμπειρία της μετάβασής μας στις περιοχές Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, Σαντζακίου, Βορείου Κοσσυφοπεδίου και ΠΓΔΜ συνοδεύθηκε από την τελική αίσθηση ότι έχει δημιουργηθεί κλίμα επικίνδυνης σύγχυσης στους κόλπους των λειτουργών του Ισλάμ με κύριο χαρακτηριστικό τις αντιτιθέμενες μορφές του «διανοούμενου» και του «θρησκευικού» λόγιου: η ανάπτυξη τεράστιου δικτύου θεολογικών ιδρυμάτων και ιδιωτικών σχολών τύπου μεντρέσα, η εκλαίκευση μιας ελάχιστα επεξεργασμένης γνώσης θρησκευτικής και η δυνατότητα διαδοσής της μέσω των νέων τεχνολογιών υποστηριζόμενη από ισχυρά οικονομικά μέσα οδηγεί στην εξάπλωση γνώσης δογματικής με απρόβλεπτες συνέπειες.

Επίσης, είχαμε τη δυνατότητα να διαπιστώσουμε και τον ανταγωνισμό που επικρατεί ανάμεσα σε εκπροσώπους του Σαλαφισμού και του Βαχαμπατισμού που πρόκειται για δύο συγγενείς τάσεις του συντηρητικού και του νεο-φονταμενταλιστικού Ισλάμ.Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε η προβληματική που αναπτύχθηκε σε τοπικό επίπεδο και εντός της μουσουλμανικής κοινότητας αναφορικά με την κυκλοφορία του βιβλίου των Jasmine Merdan/Anan Mesanovic , Vehabizam/Selefizam: Ideoloska pozadina I historijiski korijeni, Srebreno Pero, Sarajevo, 2006 (Βαχαμπισμός/Σαλαφισμός: Ιδεολογικό Υπόβαθρο και Ιστορικές Ρίζες, Ασημένια Πέννα, Σαράγιεβο 2006).

Στον ελληνικό χώρο σήμερα,διακρίνει κανείς ένα παραδοσιακό σουνιτικό Ισλάμ, - οι 120.000 περίπου Έλληνες μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης και των νήσων Ρόδου και Κω είναι σουνίτες, με την εξαίρεση μερικών κοινοτήτων Μπεκτασήδων της Θράκης. - ορισμένες αποκλίνουσες ομάδες και το Ισλάμ των μεταναστών.

Κατά την άποψη ιμάμη μιας κοινότητας αφρικανών μουσουλμάνων πανεπιστημιακής μόρφωσης ο αριθμός των μουσουλμάνων μεταναστών είναι 100.000 και κατ’ άλλους υπολογισμούς 500.000. Οι αφρικανοί μουσουλμάνοι προέρχονται από την Αίγυπτο, το Σουδάν, το Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία, τη Νιγηρία και τη Σενεγάλη. Οι παλαιότεροι μουσουλμάνοι που μετανάστευσαν στην Ελλάδα ήταν φοιτητές, ενώ οι νεότεροι είναι πολιτικοί ή οικονομικοί πρόσφυγες και απασχολούνται ως εργάτες ή ασχολούνται με το εμπόριο.

Βάσει ενδείξεων εκτιμάται ότι υπάρχει σε εξέλιξη ειδικό σχέδιο εξάπλωσης του Βαχαμπισμού στη περιοχή των Βαλκανίων (και της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης) με στόχο τον προσηλυτισμό 15.000 οπαδών στην προσεχή πενταετία. Οι προσήλυτοι πρέπει να είναι κυρίως από τα στρώματα του εξαθλιωμένου Ισλάμ.

Προσωπική εκτίμησή μας είναι ότι δεν μπορεί να κατανοηθεί η έξαρση φαινομένων βίας και φονταμενταλιστικής συμπεριφοράς στο βαθμό που δεν εξετασθεί σε βάθος η ενδοσυγκρουσιακή τάση και ο ανταγωνισμός των μουσουλμανικών κοινοτήτων και θυλάκων της περιοχής.